Tics zijn plotselinge, herhaalde en onwillekeurige bewegingen of geluiden die vaak moeilijk te onderdrukken zijn. Ze komen veel voor bij kinderen en verdwijnen in veel gevallen vanzelf. In sommige gevallen echter ontwikkelen de tics zich verder tot het syndroom van Gilles de la Tourette – een chronische neurologische aandoening die wordt gekenmerkt door zowel motorische als vocale tics die langer dan een jaar aanhouden.
Tourette ontstaat meestal op jonge leeftijd, vaak tussen het 5e en 9e levensjaar, en komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes. Hoewel de symptomen in de adolescentie kunnen afnemen, kunnen ze bij sommige mensen tot in de volwassenheid aanhouden of verergeren onder invloed van stress, vermoeidheid of andere prikkels. De aandoening kan het zelfbeeld, sociale interacties en het dagelijks functioneren van een kind of volwassene aanzienlijk beïnvloeden.
Waar de westerse geneeskunde zich richt op gedragstherapie, medicatie of neurologische verklaringen, kijkt de Traditionele Chinese Geneeskunde (TCM) vanuit een totaal ander perspectief. Binnen TCM worden tics en Tourette gezien als een uiting van interne disbalans, waarbij Wind, Vuur of Yin-tekort een verstorende invloed hebben op lichaam en geest.
Oorzaken, symptomen en westerse behandeling
Het syndroom van Gilles de la Tourette begint meestal op jonge leeftijd, vaak tussen het vijfde en negende levensjaar. Het wordt gekenmerkt door zowel motorische tics (bijv. knipperen, schoudertrekkingen, grimassen) als vocale tics (zoals keelgeluiden, snuiven, herhaalde woorden of klanken). Veel patiënten ervaren een zogenaamde pre-monitory urge – een gevoel van spanning dat tijdelijk wordt verlicht door het uitvoeren van een tic.
Mogelijke oorzaken
In de westerse geneeskunde wordt Tourette beschouwd als een neurobiologische ontwikkelingsstoornis. Hoewel de exacte oorzaak niet volledig bekend is, wordt aangenomen dat meerdere factoren een rol spelen:
- Genetische aanleg: Tourette komt vaak voor binnen families.
- Stoornissen in neurotransmitters: vooral dopamine en serotonine zijn betrokken bij het ontstaan van tics.
- Hersenstructuren: afwijkingen in de basale ganglia, thalamus en frontale cortex.
- Externe factoren: stress, vermoeidheid en opwinding kunnen tics verergeren.
Co-morbiditeit is gebruikelijk: veel kinderen met Tourette hebben ook ADHD, OCD of angststoornissen.
Symptomen
- Snelle, herhaalde bewegingen (motorische tics)
- Geluiden of woorden zonder controle (vocale tics)
- Tics nemen toe bij stress, verveling of vermoeidheid
- Het gevoel van tijdelijke opluchting na het uitvoeren van de tic
- In ernstige gevallen: sociaal isolement, schaamte of gedragsproblemen
Westerse behandeling
De reguliere behandeling is gericht op symptoombestrijding en het verbeteren van functioneren:
- Gedragstherapie: met name Habit Reversal Therapy (HRT) of cognitieve gedragstherapie
- Medicatie: zoals antipsychotica (risperidon, aripiprazol), clonidine of alfa-agonisten
- Psycho-educatie: begeleiding van kind, ouders en schoolomgeving
- Invasieve therapieën: diepe hersenstimulatie (DBS) in ernstige, therapieresistente gevallen
Hoewel deze therapieën de symptomen kunnen verlichten, hebben ze vaak bijwerkingen en pakken ze niet de diepere oorzaak van de disbalans aan. Vanuit TCM wordt daarentegen gezocht naar de oorsprong van de verstoring in het interne evenwicht.
TCM-visie op tics en Tourette
Binnen de TCM worden tics en het Tourette-syndroom benaderd als een disbalans van interne Wind, die vaak het gevolg is van:
- Lever-Wind door overactieve Lever Yang
- Yin-deficiëntie van Lever en Nier, die onvoldoende tegenwicht biedt aan Yang en Wind
- Hart-Vuur dat de Shen (geest) verstoort
- Slijm (Phlegm) die de meridianen blokkeert en de geest benevelt
De Shen wordt in TCM beschouwd als de geestelijke energie die in het Hart woont. Verstoring van de Shen leidt tot symptomen zoals tics, rusteloosheid en nervositeit.
Oost en West: een gecombineerde aanpak
Hoewel Acupunctuur & Gezondheidscentrum Chen zich volledig richt op TCM, is het relevant te erkennen dat patiënten vaak baat hebben bij een holistische visie. TCM richt zich op het herstellen van de innerlijke balans, het kalmeren van interne Wind en het voeden van Yin. Dit versterkt het fundament van lichaam en geest, waardoor symptomen op natuurlijke wijze kunnen afnemen.
Westerse behandelingen kunnen in acute gevallen of bij ernstige tics ondersteuning bieden, terwijl TCM zich richt op een duurzame verbetering van het interne evenwicht, vaak zonder de bijwerkingen van medicatie. Wanneer patiënten openstaan voor beide visies, kunnen TCM en westerse inzichten complementair worden ingezet voor een breed en krachtig herstelproces.
TCM-behandeling van tics en Tourette
Acupunctuur en laseracupunctuur
Tics en het syndroom van Gilles de la Tourette vragen om effectieve behandelmethoden. Medicatie werkt soms, maar geeft vaak bijwerkingen. Veel patiënten zoeken daarom naar veilige, aanvullende therapieën. Acupunctuur en laseracupunctuur bieden daarbij waardevolle ondersteuning.
Acupunctuur brengt balans in het zenuwstelsel. Fijne naalden stimuleren specifieke meridianen. Hierdoor verminderen overmatige prikkels en komt er meer rust in het lichaam. Het autonome zenuwstelsel stabiliseert, waardoor tics minder intens en minder frequent worden. Patiënten ervaren vaak ontspanning en betere controle over hun spieren.
Laseracupunctuur versterkt dit effect. De laser geeft pijnloze lichtstimulatie op de acupunctuurpunten. Deze methode activeert mitochondriën. Cellen produceren daardoor meer energie. Ontstekingsprocessen nemen af en herstel verloopt sneller. Bovendien stimuleert laserlicht de celproliferatie, wat vernieuwing van weefsels bevordert. Microcirculatie verbetert en groeifactoren komen vrij. Fotochemische reacties en antioxidanteffecten beschermen het zenuwweefsel tegen schade. Zo ontstaat een krachtige biochemische ondersteuning naast de energetische balans.
Belangrijke acupunctuurpunten bij tics zijn:
- 百会 (Baihui, DU20) – kalmeert de geest en reguleert het centrale zenuwstelsel.
- 太冲 (Taichong, LIV3) – ontspant de leverenergie en vermindert innerlijke spanning.
- 合谷 (Hegu, LI4) – reguleert Qi en vermindert spierspanning.
- 内关 (Neiguan, PC6) – kalmeert Shen en ondersteunt het hart.
- 足三里 (Zusanli, ST36) – versterkt Qi en bevordert algehele weerstand.
De combinatie van acupunctuur en laseracupunctuur werkt sterker dan beide afzonderlijk. Naalden zorgen voor energetische en neurologische regulatie. Laser versterkt dit met biochemische en regeneratieve effecten. Samen bieden zij een integratieve aanpak die rust, herstel en stabiliteit brengt bij Tourette en tics.van laseracupunctuur als niet-invasief alternatief.
Chinese kruidenformules
In de Traditionele Chinese Geneeskunde (TCM) spelen kruiden een belangrijke rol bij de behandeling van neurologische stoornissen. Tourette en tics ontstaan vaak door interne onbalans, zoals Lever-Wind, Shen-onrust, of een verzwakt Yin. Kruidenformules helpen deze patronen te reguleren. Zij kalmeren de geest, verminderen interne wind en versterken de Yin-energie. Hierdoor ervaren patiënten meer rust, minder spanning en een betere controle over hun lichaam.
Belangrijke kruidenformules
- Tian Ma Gou Teng Yin (天麻钩藤饮)
Deze formule kalmeert Lever-Wind en verlaagt Yang. Tian Ma (Gastrodiae Rhizoma) ontspant de spieren en vermindert ongecontroleerde bewegingen. Gou Teng (Uncariae Ramulus cum Uncis) remt interne wind. Samen stabiliseren ze het zenuwstelsel en verminderen ze tics. - Chai Hu Jia Long Gu Mu Li Tang (柴胡加龙骨牡蛎汤)
Deze formule harmoniseert Lever en Milt, kalmeert Shen en verwijdert spanning. Long Gu (Fossilia Ossis Mastodi) en Mu Li (Ostreae Concha) verankeren de geest. Patiënten voelen meer innerlijke rust en ervaren minder plotselinge uitbarstingen. - Gan Mai Da Zao Tang (甘麦大枣汤)
Deze zachte formule voedt het Hart en kalmeert de Shen. Gan Cao (Glycyrrhizae Radix), Xiao Mai (Tritici Fructus Levis) en Da Zao (Jujubae Fructus) verlichten nervositeit en huilbuien. Zij verminderen emotionele labiliteit die vaak samengaat met Tourette. - Suan Zao Ren Tang (酸枣仁汤)
Deze klassieke formule voedt Lever-Bloed en versterkt Yin. Suan Zao Ren (Ziziphi Spinosae Semen) kalmeert de Shen. De formule helpt vooral bij slaapproblemen, prikkelbaarheid en innerlijke onrust. Daardoor krijgen patiënten meer stabiliteit en herstelkracht.
Chinese kruidenformules bieden een krachtige ondersteuning bij Tourette en tics. Door interne onbalans te reguleren, kalmeren zij zowel lichaam als geest. Een individuele diagnose door een TCM-therapeut bepaalt altijd welke formule het beste past.
TuiNa-massage
TuiNa-massage is een traditionele Chinese behandelmethode. Zij vormt een waardevolle aanvulling op acupunctuur en kruiden bij Tourette en tics. De therapie gebruikt ritmische handtechnieken om de doorstroming van Qi en Bloed te verbeteren. Zo vermindert spanning in spieren en kalmeert het zenuwstelsel.
Therapeuten passen verschillende technieken toe, zoals kneden (rou fa) en drukken (an fa). Kneden ontspant de spieren en bevordert flexibiliteit. Drukken werkt dieper en richt zich op blokkades in de meridianen. Samen geven deze technieken ontspanning en herstellen zij balans in het lichaam.
Belangrijke acupressuurpunten bij Tourette zijn:
- 百会 (Baihui, DU20) – kalmeert de geest en stabiliseert de hersenfuncties.
- 风池 (Fengchi, GB20) – ontspant spieren in de nek en vermindert interne wind.
- 合谷 (Hegu, LI4) – reguleert Qi en ontspant spanning in het gezicht en de ledematen.
- 太冲 (Taichong, LIV3) – harmoniseert Lever-Qi en vermindert innerlijke onrust.
De werking van TuiNa gaat verder dan spierontspanning. Massage stimuleert de bloedcirculatie en verbetert de toevoer van zuurstof en voedingsstoffen. Bovendien vermindert TuiNa stress en angst, wat een directe invloed heeft op ticfrequentie. Het harmoniseert de interactie tussen lichaam en geest. Hierdoor ervaren patiënten vaak een diepe ontspanning en meer controle over hun symptomen.
TuiNa is veilig en effectief, ook voor kinderen. Het biedt een zachte, niet-invasieve manier om Tourette en tics te ondersteunen en vormt daarmee een waardevolle pijler in een integratief behandelplan.
Voedings- en leefstijladviezen
Voeding helpt bij het voeden van Yin en het kalmeren van Wind.
Aanbevolen:
- Zwarte sesamzaad en walnoten – versterken Nieren en voeden Yin
- Chinese dadels – kalmeren de geest
- Vette vis – voedt hersenen en Yin
- Miso, linzen en groene bladgroenten – ontlasten Lever en Galblaas
Te vermijden:
- Suiker en cafeïne – versterken Vuur en onrust
- Gefrituurd en pittig voedsel – verergert Wind en Hitte
- Overmatige schermtijd en prikkels
Leefstijl:
- Structuur, rust en voldoende slaap
- Tai chi of Qigong voor kalmering van lichaam en geest
- Begeleide ademhalingsoefeningen of meditatie
Acupunctuur & Gezondheidscentrum Chen Rotterdam
Bij Acupunctuur & Gezondheidscentrum Chen combineren we eeuwenoude TCM-technieken met een persoonlijke benadering. We stemmen de behandeling af op het specifieke patroon van jouw kind of jezelf en werken gericht aan kalmering van het zenuwstelsel en innerlijke rust.
Literatuurlijst
- Robertson MM. Tourette syndrome, associated conditions and the complexities of treatment. Brain. 2000 Mar;123 Pt 3:425-62. doi: 10.1093/brain/123.3.425. PMID: 10686169.
- Ueda K, Black KJ. A Comprehensive Review of Tic Disorders in Children. J Clin Med. 2021 Jun 3;10(11):2479. doi: 10.3390/jcm10112479. PMID: 34204991; PMCID: PMC8199885.
- You HZ, Zhou YF, Yu PB, Xie J, Chen J, Li JJ, Wang GH, Sun KX. The Efficacy of Acupuncture on Tic Disorders in Children: A Retrospective and Propensity Score-Matched Study. Front Pediatr. 2021 Nov 4;9:745212. doi: 10.3389/fped.2021.745212. PMID: 34805042; PMCID: PMC8600324.
- Centers for Disease Control and Prevention. (z.d.). Tics and Tourette syndrome: Fact sheet [PDF]. https://www.cdc.gov/tourette-syndrome/media/pdfs/tics-and-tourette-fact-sheet-final.pdf
- National Institute of Neurological Disorders and Stroke. (2024). Tourette syndrome. https://www.ninds.nih.gov/health-information/disorders/tourette-syndrome
- Hashemzadeh, R., Hashemzadeh, M., & Aslani, S. (2016). A new insight into the neurological basis of Tourette syndrome: A review. International Journal of Endorsing Health Science Research, 4(1), 7–14. https://applications.emro.who.int/imemrf/Int_J_Endorsing_Health_Sci_Res/Int_J_Endorsing_Health_Sci_Res_2016_4_1_7_14.pdf
- Centers for Disease Control and Prevention. (z.d.). Tourette syndrome: Data and statistics. https://www.cdc.gov/tourette-syndrome/data/index.html
- Jankovic, J. (2023). Tourette syndrome. In StatPearls. StatPearls Publishing. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499958/
- Riccio, M. P., & Benassi, G. (2025). Advances in neuroimmunology in Tourette syndrome. Frontiers in Neurology, 10.3389/fneur.2025.1447818. https://www.frontiersin.org/journals/neurology/articles/10.3389/fneur.2025.1447818/full